Buitensport.info

De betrouwbaarheid van een knoop is afhankelijk van meer factoren dan alleen de breeksterkte. Een knoop die van het touw afschuift of die verkeerd gelegd is zonder dat dit zichtbaar is, is soms gevaarlijker dan een knoop met lage breeksterkte.

Het touw in iedere knoop verschuift iets op het moment dat die zich gaat zetten.

De middenmans-knoop staat zelfs bekend om deze ongevaarlijke bijwerking. Speleo's (die in grotten alleen met statisch touw werken) maken er soms handig gebruik van: ze leggen de niet strak aangetrokken knoop als een schokdemper in het touw. Valt de speleoloog, dan schuift het touw binnen de knoop voordat deze zich vastzet. Dit vermindert de piekbelasting op het ankerpunt (bijv. een stalagamiet of zandloper in de rots).

Omslaan en losschieten
Sterke knopen die het goed houden bij geleidelijke belasting kunnen losgaan bij een plotselinge piekbelasting. Een voorbeeld hiervan zijn de paalsteek en de schootsteek. Voor klimmers zijn ze taboe: bij een val kan zo'n knoop omslaan en losraken. Ook menig zeiler heeft op deze manier bij golfslag al een sleepje verloren. Waarom worden die knopen dan nog steeds gebruikt? Het nadeel is tevens een voordeel: paal- en schootsteek komen makkelijk weer los. En de paalsteek heeft nog een sprekend voordeel: hij is in geval van nood met slechts 1 hand te leggen. Een extra afbindknoop direct achter een paal- of schootsteek kan het probleem van het omslaan verhelpen.

Verschillende soorten knopen (klassieke indeling):

Knoop:
Een gefixeerd, niet verplaatsbaar deel van een lijn, touw of sling.

Een steek:
Een verbinding tussen twee lijnen of twee delen van één lijn.

Worp:
Een bevestiging van een touw/lijn aan een voorwerp. Verwijder je dat voorwerp dan valt de 'worp' uit elkaar. Op worpen is een slippende variant mogelijk.

Sjorring:
Een beperkt beweegbare touwverbinding tussen twee objecten (bijv palen).

Splits:
Een permanente verbinding waarbij gebruik gemaakt wordt van structuur van het touw/de sling zelf.

Verschuiven
Verschuiving van een knoop kan risico's met zich meebrengen. Stel je een knoop voor die langzaam 'van het touw afschuift'. De mastworp is er berucht om. Ook hier weer is de truuk om de knoop extra af te binden. Doorgaans voldoet een slipsteek.

Visuele controle
Wat tot slot meespeelt bij betrouwbaarheid is hoe makkelijk je kunt zien of een knoop correct gelegd is. Soms is er een variant mogelijk is die er identiek uitziet... maar het niet is. Sprekend voorbeeld hiervan is dat van een Oostenrijkse gids die een cursist een dubbele vissersteek liet leggen. De knoop zag er goed uit. De twee touwen waren om elkaar heen gebonden, alleen verkeerd om, hierdoor konden de einden van elkaar af glijden. Dit kostte niet de cursist niet zijn leven, de gids wel.

Ervaring
Of een knoop wel of niet betrouwbaar is leer je door ervaring. Ben je onervaren in knopen? Vertrouw dan zoveel mogelijk op de ervaring van anderen.

Cijfers

Knopen is geen exacte wetenschap. Kennis van knopen is gebaseerd op ervaring. De mijne als zeil-, bergsport en speleo-instructeur. Daarnaast heb ik veel geleerd van discussie met collega's en andere knopengekken, van cursussen, door af te kijken, te proberen en door te leren van fouten. En tot slot door het doornemen van een grote hoeveelheid literatuur over knopen, touw en touwtechnieken. Dat laatste is de betrouwbare manier om aan gegevens van trekbankproeven (breeksterkte's) te komen. Zij vormen de enige harde cijfers in de kennis over knopen. Maar de breeksterkte van een knoop is een percentage van een variabele: de breeksterkte van het touw. Afhankelijk van de knoopbare eigenschappen van een touw kan dit percentage verder variëren!

Op een knoop zit geen garantie!